Luminescencyjne metody określania dawek w dozymetrii awaryjnej z  wykorzystaniem przedmiotów osobistych

dr Anna Mrozik, Instytut Fizyki Jądrowej PAN w Krakowie

Szeroka skala wykorzystania promieniowania jonizującego w medycynie, nauce, przemyśle daje nie tylko możliwości rozwoju, ale niesie ze sobą również niebezpieczeństwa. Awaria Elektrowni Jądrowej w Czarnobylu (1986) i niedawna awaria w Elektrowni w Fukushimie (2011) uświadamiają społeczeństwu, że istnieje wzrost zagrożenia wypadkiem radiacyjnym. Niekontrolowane użycie promieniowania jonizującego wiąże się również z zagrożeniem, jakim jest atak terrorystyczny. Sytuacja ta wymusza rozwój metod dozymetrycznych, które można zastosować także do oceny narażenia radiacyjnego ogółu ludności. Do opracowania takich metod dozymetrycznych, niezbędne jest poszukiwanie i pozyskiwanie nowych materiałów, które w wyjątkowych sytuacjach skażenia radiologicznego mogą stać się dozymetrami awaryjnymi. Oszacowanie dawki indywidualnej pochłoniętej przez człowieka w czasie przypadkowego narażenia na promieniowanie daje możliwość oceny skutków biologicznych.

Materiały wykorzystywane w codziennych sytuacjach znajdujące się blisko ciała człowieka mogą zostać zastosowane właśnie w dozymetrii awaryjnej. Sprzęt elektroniczny (np. telefon komórkowy), a dokładniej jego elementy takie jak: rezystory, kondensatory, układy scalone czy szkła wyświetlaczy zawierają luminofory, takie jak Al₂O₃ czy SiO₂, które czułe są na promieniowanie jonizujące. Każdy z tych materiałów posiada indywidualne cechy i predyspozycje, które pozwalają zakwalifikować go, jako materiał potencjalnie przydatny do oceny dawek awaryjnych otrzymywanych przez ludność cywilną. W prezentacji przedstawione zostaną techniki wykorzystywane do oceny dawek z wypadku radiacyjnego czy właściwości luminescencyjne poszczególnych materiałów takich jak elementy telefonów komórkowych czy banknoty. Istotnym punktem prezentacji będą również ustalone dla każdego materiału procedury odzysku dawki oraz przykładowe testy rekonstrukcji dawek.